Badania i nauka

Badania naukowe w pielęgniarstwie (EBN)

Zgodnie ze stanowiskiem Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN-International Council of Nurses) z 1993 roku, jakość praktyki pielęgniarskiej zależy od pielęgniarskich badań naukowych, zmierzających do ciągłego gromadzenia i aktualizowania wiedzy pielęgniarskiej.

Współczesne profesjonalne pielęgniarstwo zmierza od odejścia od tradycyjnych, rutynowych postepowań i koncentruje się na działaniach opartych na faktach – Evidence Based Practice EBP lub Evidence Based Nursing EBN. Praktyka oparta na dowodach naukowych to stosowanie najlepszych możliwych metod w procesie pielęgnowania, mających swoje uzasadnienie w wynikach badań.

Międzynarodowa Rada Pielęgniarek wyznacza priorytetowe obszary działań w pielęgniarstwie, zgodnie z planem strategicznym przyjętym na lata 2019-2023, podczas światowego Kongresu ICN w Singapurze w czerwcu 2019 roku, które obejmują następujące dziedziny:

• Rozwój roli pielęgniarek w zapewnieniu dostępności i jakości usług opieki zdrowotnej,
• Profesjonalizacja i promocja zawodu w pielęgniarstwo,
• Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania funkcjonowania pielęgniarstwa,
• Rozwój systemów opieki zdrowotnej

Badania naukowe w pielęgniarstwie polskim wpisują się w wyżej wymienione kierunki wytyczone przez Międzynarodową Radę Pielęgniarek, która zachęca do prowadzenia badań naukowych na poziomie klinicznym w następujących priorytetach badawczych: zdrowie, choroba i sprawowana opieka. Są to obszary kluczowe z punktu widzenia jakości opieki i jej kosztów zarówno dla opieki lokalnej (środowiskowej), dla rozwoju kadr jak i reform ochrony zdrowia.

Na poziomie europejskim kierunki badań naukowych w pielęgniarstwie wyznacza Europejska Fundacja Badań Naukowych w Pielęgniarstwie (European Nursing Research Foundation ENRF), powołana przez Europejską Federację Stowarzyszeń Pielęgniarskich EFN. Od stycznia 2020, jednym z Dyrektorów ENRF jest przedstawiciel Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego, Prof. Dr hab. Izabella Uchmanowicz z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.

W Polsce tradycje rozwijania działalności naukowej w pielęgniarstwie sięgają okresu międzywojennego i są one związane z utworzeniem i aktywnością Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek Zawodowych (PSPZ), które powstało w 1925 roku. Działalności ta została zawieszona w okresie II wojny światowej oraz w trudnych latach powojennych. Jednakże już w roku 1957 doszło do ponownego reaktywowania profesjonalnej organizacji pielęgniarskiej i nadania jej nowej nazwy Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego ( PTP). Od połowy XX wieku PTP jako profesjonalne stowarzyszenie naukowe, nieprzerwanie prowadzi szerokie działania mające na celu rozwój praktyki pielęgniarskiej w oparciu o dowody naukowe oraz zapewnienie najwyższych standardów opieki zdrowotnej i dostępności do świadczeń pielęgniarskich dla polskiego społeczeństwa.

Rada Naukowa Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego wytycza kierunki działalności naukowo-dydaktycznej w pielęgniarstwie polskim oraz koordynuje działania wszystkich środowisk pielęgniarskich wokół priorytetów badawczych w pielęgniarstwie i działalności naukowo-wdrożeniowej. W skład Rady Naukowej PTP wchodzą przedstawiciele wiodących ośrodków naukowych w Polsce a aktualną Przewodniczącą a zarazem redaktorem naczelnym czasopisma Nursing Problems/Problemy Pielęgniarstwa jest dr hab. Agnieszka Gniadek, prof. UJ z CM 
w Krakowie.

Czasopismo PTP Nursing Problems, ukazuje się od 1993 roku i publikowane są w nim recenzowane artykuły poglądowe, oryginalne prace badawcze z dziedziny pielęgniarstwa i dziedzin pokrewnych polskich i światowych naukowców. Polskie artykuły naukowe z obszaru pielęgniarstwa publikowane są także w innych polskich i zagranicznych czasopismach naukowych np. „Pielęgniarstwo Polskie”, „Pielęgniarstwo XXI wieku”, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne”, Pielęgniarstwo w Opiece Długoterminowej” oraz innych czasopismach z dziedziny nauk o zdrowiu i nauk medycznych.

W ostatnich dekadach w Polsce nastąpił dynamiczny rozwój aktywności i dorobku specjalistycznych pielęgniarskich stowarzyszeń naukowych, które podejmują się prowadzenia badań naukowych związanych z wyzwaniami praktyki klinicznej, podejmują szeroką współpracę międzynarodową, publikują wyniki swoich prac badawczych oraz wypracowują rekomendacje
 i standardy dla praktyki pielęgniarskiej.

Badania naukowe w pielęgniarstwie, tak jakościowe jak i ilościowe, decydują o poziomie 
i efektywności opieki zdrowotnej i są konieczne dla rozwoju wiedzy specjalistycznej, oceny aktualnych praktyk i usług pielęgniarskich, rozwoju edukacji, praktyki zawodowej, kolejnych badań a także zarządzania.

Celem badań naukowych jest poznanie i zrozumienie podstawowych mechanizmów wpływających na zdolność do utrzymania lub rozwoju optymalnego poziomu funkcjonowania człowieka, rodziny lub społeczności oraz do zminimalizowania negatywnych skutków choroby.

Badania naukowe w pielęgniarstwie dotyczą także wyników interwencji pielęgniarskich, mając na względzie jakość, efektywność i koszty sprawowanej opieki. Pozwalają poprawić warunki pracy pielęgniarek i wpływać na lepszą jej organizację, promować świadomość zawodową, historyczny rozwój profesji, rozumieć zasady etyczne rządzące usługami, jak również zdobywać wiedzę 
o systemach skutecznie przygotowujących pielęgniarki do realizacji ich bieżących i przyszłych zadań społecznych.

Bibliografia:

1. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie - https://www.ptp.net.pl
2. Międzynarodowa Rada Pielęgniarek - https://www.icn.ch
3. Europejska Federacja Stowarzyszeń Pielęgniarskich - http://www.efn.be
4. Wirtualne Muzeum Pielęgniarstwa Polskiego - http://www.wmpp.org.pl/pl